تا کنون بیش از 240 تیپ این ویروس شناسایی شده اند که حداقل 45 عدد از آنها سبب ایجاد بیماریهای تناسلی- مقعدی شامل انواع زگیل، ضایعات پیش سرطانی و نهایتا سرطان می گردند.
تیپ های ویروس پاپیلوما، سبب عفونت اولیه در دهانه رحم، واژن و آلت تناسلی خارجی زنانه – آلت تناسلی مردانه، مقعد (هردو جنس)و سر وگردن (هر دو جنس) میگردند.
– شایع ترین تیپ این ویروس، تیپ 16 است که تقریبا نیمی از سرطانها خصوصا در زنان ناشی از این تیپ می باشد. تیپ شایع دوم، تیپ 18 است.
– تیپهای 16 و18 مسئول %70 از سرطانهای گردن رحم می باشند.
– همچنین تیپ 16 در %80 سرطانهای سروگردن در هر دو جنس مشاهده می گردد.
12تیپ دیگر پرخطر ویروس در تمامی انواع سرطان ها با فرکانس های متغیر گزارش شده اند. از منظری دیگر، تیپهای 52،31،45،18،16 و58 مسئول بیش از %90 از موارد ایجاد سرطان دهانه رحم در خانم ها می باشند.
ویروس پاپیلومای انسانی دارای دو نوع تیپ است:
- تیپهای با ریسك بالا (14 عدد): تیپ های 16،18 و 45 (که مسئول حدود %94 سرطان های گردن رحم هستند) به همراه 31،33،35،39،51،52،56،58،59،66،68.
- تیپهای با ریسك پایین: تعداد این نوع تیپها زیاد است. عمدتا شامل تیپ های 1، 2، 4، 6، 11، 43، 42 و غیره هستند که علت 90 درصد زگیلهای تناسلی در زنان و مردان میباشند. تیپهای 6 و 11 از بقیه شیوع بالاتری دارند. این تیپهای کم خطر که بسیار بندرت سبب ایجاد سرطان می گردند (کمتر از نیم درصد) عمدتا شامل 6 و 11 می باشند، که مسئول ایجاد زگیل تناسلی و یك نوع بیماری بنام پاپیلوما توز راجعه حنجره می گردند. سایر تیپهای خوش خیمی که غیر از 6 و 11 عامل زگیلهای تناسلی و غیر تناسلی می گردند شامل بیش از 30 عدد می باشند (70، 44، 42، 4 ،2، 1، 000)
همچنین تیپهایی دیگر از ویروس، طبق اظهار و دسته بندی سازمان بهداشت جهانی، در برخی از بافتهای سرطانی مشاهده گردیده ولی هنوز سرطانزایی آنها کاملا به اثبات نرسیده است. تیپهایی مانند 97، 85،82، 73، 69، 67، 34، 30، 26 و غیره.
عفونت و بیماری با بیش از یك تیپ پر خطر ویروس (عفونت چندگانه و یا MULTIPLE )
عفونت چندگانه سبب افزایش شدت بیماریهای دهانه رحم و ابتلاء به سرطان میگردد. این تعریف شامل تیپهای کم خطر نمی گردد. زیرا هدف عمده در تعیین تیپ در زنان و مردان، تیپ پر خطر است. حداقل %12 از افراد که دارای سیتولوژی و پاپ اسمیر طبیعی می باشند و %35 بیمارانی که دارای ضایعات سلولی در پاپ اسمیر هستند، مبتلا به عفونت مولتیپل می باشند. یکی از علل شایع این نوع عفونت، داشتن شرکای جنسی متعدد به صورت همزمان و یا تعویض پی در پی شرکای جنسی در طول زمان می باشد. همچنین یکی دیگر از علل و عوامل، ضعیف بودن پاسخ سیستم ایمنی بیمار است. این نوع عفونت عمدتا در افراد زیر 30 سال مشاهده می شود. همچنین ممکن است در یك زوج عفونت مولتیپل و در زوج دیگر یا اصلا مشاهده نشده و یا فقط یك تیپ گزارش شود.
مقایسه شیوع پاپیلوما در زنان و مردان در جوامع
آمار های این شیوع بسیار مختلف و بر اساس رفتار جنسی، وضعیت اقتصادی و فرهنگی کشورهای دنیا متفاوت است ولی در آمریکا حدود %7/3 ، در اروپا 2 تا %6 و قاره آسیا بین 4 تا %17 گزارش شده است.
در مطالعات ایرانی، شیوع این ویروس بین 5 تا %57 در زنان و در مردان ایرانی بین 9/5 تا %54 گزارش شده است.
اگر چه در زنان، در سنین نسبتا پایین (کمتر از 02سالگی) و سپس بین سنین 20 تا 40 سالگی، حداکثر شیوع عفونت و بیماری پاپیلوما مشاهده میگردد. لیکن در مردان در تمامی سنین باروری شیوع تقریبا در سنین مختلف یکسان است.
در سطح مردان جامعه (مردان سالم) عفونت پاپیلوما شایع تر از زنان جامعه است ولی در زنان احتمال ابتلاء به تیپهای پر خطر بیشتر از مردان می باشد. اگرچه تاثیر ویروس پاپیلوما بر شدت و پیش آگهی بیماری در مردان کمتر از زنان است، لیکن به دلیل عدم وجود رو های تشخیصی در مردان و یا فقدان هر دستورالعملی در این خصوص، احتمال شیوع بیماری را در مردان بیشتر از زنان می نماید.
در 15 سال اخیر توجه ویژه ای در دنیا نسبت به مقوله پاپیلوما در مردان گردیده است. مدت زمان متوسط برای پاک شدن عفونت پاپیلوما در مردان 5 تا 9 ماه است و در 79% موارد، در طی 12 ماه عفونت در مردان پاک می گردد. بسیاری از موارد عفونت پاپیلوما در مردان بدون عالمت بوده (ناقلین سالم) و در %79 موارد در طی 12 ماه پاک می گردند.
اساسا باقی ماندن عفونت (مزمن شدن) در مردان کمتر از زنان است. در مردان شایعترین تیپ ویروس از نوع پر خطر (16) و از نوع کم خطر (6) می باشد. در بین مردان غیر همجنس باز شیوع عفونت پاپیلوما بین 3/5 % تا %45 است.
پاپیلوما و نازایی
احتمال دارد پاپیلوما در مردان ایجاد عقیمی کند. عفونت پاپیلوما در مردان سبب تکثیر آن در منی می گردد. و 2 % تا %31 از مردان در جامعه در منی خود حامل ویروس پاپیلوما هستند. ویروس پاپیلوما همچنین سبب کاهش تعداد اسپرم در مردان پاپیلوما مثبت در نسبت با مردان پاپیلوما منفی میگردد. ویروس سبب تغییر در قابلیت حرکت اسپرم، کاهش سرعت آن و نیز اختلال در عملکرد کلاهك آن میگردد. همچنین اسپرم عفونی شده با ویروس پاپیلوما می تواند به شریك جنسی و متعاقبا به جنین (در روند ایجاد سلول تخم ) انتقال یابد.
زنان پاپیلوما مثبت 6 برابر پاپیلوما منفی احتمال پایین تری برای حامله شدن دارند. در زنانی که کلینیك های IVFبرای بررسی نازایی مراجعه می نمایند، نسبت به زنان نرمال جامعه به میزان دو برابر پاپ اسمیر غیر فعال و یا ضایعات سلولی غیر طبیعی مشاهده میگردد. مردان ختنه نشده حامل میزان بیشتری از ویروس در دستگاه تناسلی و نیز در منی خود می باشند.
علائم بالینی
آنچه روند این تغییرات سلولی و پیش آگهی آنها به طرف ضایعات پیش سرطانی و یا سرطانی را تعیین میکند، آمادگی سیستم دفاع ایمنی بدن برای مقابله با ویروس است. لذا در بیشتر موارد ( بیش از %90) در عرض یك یا حداکثر سه سال این ضایعات پس رفت نموده و بیمار خود به خود بهبود می یابد. علت این زمان طولانی برای بهبودی، مکانیسم های به کار رفته فرار ویروس از سیستم ایمنی بدن میزبان است که با مکانیسمهای مختلف سعی در منحرف نمودن پاسخ دقیق و قاطع ایمنی علیه ویروس مینماید. آنچه در این جنگ تن به تن بین سیستم ایمنی بیمار و ویروس تعیین کننده است تا حد بسیاری فاکتور های محیطی و فردی مانند: استعداد ژنتیکی بیمار، تغذیه، استرس، رفتار جنسی، استعمال دخانیات و الکل و غیره می باشد. لازم به ذکر است این تغییرات سلولی صرفا در سرطان دهانه رحم نبوده و در سایر سرطانهای زنان و حتی مردان این مراحل رخ می دهند.
اگر این تغییرات سلولی تمایل به ایجاد سراان داشته باشند ، این روند بین 10 تا 25 سال به طول خواهد انجامید. فاکتور های تاثیر گذار در ایجاد روند سرطانی شامل : نوع تیپ ویروس (عمدتا 16)، افرادی که دارای نقص سیستم ایمنی هستند (مانند مبتلایان به ایدز، گیرندگان پیوند، عفونت همزمان با دیگر عوامل بیماریهای آمیزشی، تعداد بالای زایمان و خصوصا سن پایین در اولین بارداری، استفاده طولانی از داروهای ضد بارداری، استعمال بالای دخانیات و ابتلا همزمان با چند تیپ پر خطر ویروس (که در افراد با رفتارهای پر خطر جنسی به فراوانی مشاهده میشود) و غیره میباشند.