بنا بر تعریف، زگیل های تناسلی-مقعدی ضایعات خوش خیمی هستند که توسط تیپهای کم خطر ویروس پاپیلوما ایجاد میشوند. این زگیل ها غالبا به ضایعات سرطانی تبدیل نمیشوند و میتوان ادعا کرد که شایع ترین نشانه ابتلا به این ویروس هستند.
همواره باید توجه داشت و تغییرات سلولی اولیه و ضایعات پیش سرطانی در اندام تناسلی خارجی زنان و مردان و ضایعات سرطانی میتوانند به صورت همزمان در کنار زگیل تناسلی ایجاد گردد و به ندرت به طور اشتباه به عنوان زگیل تناسلی تشخیص داده شوند. براساس موقعیت آناتومیک و شکل ظاهری زگیل ها بر دو نوع تناسلی- مقعدی و غیر تناسلی تقسیم بندی میشوند. انواع زگیل غیر تناسلی شامل: زگیل های صاف، زگیل های انگشتان و به ویژه زگیل های شصت پا و سایر نقاط بدن می باشند.
زگیلهای تناسلی یکی از شایعترین بیماریهای آمیزشی منتقله به انسان هستنند که حدودا 75 درصد از زنان و مردان جامعه در مقطعی به آن مبتلا می شوند. عمدتا،ً سن بروز زگیل 18 تا 59 سال در زنان و مردان بوده و اوج شیوع آن در افراد زیر سن40 سال است. اوج سنی ابتلا به زگیل تناسلی در مردان 25 تا 29 سال و در زنان 20 تا 24 سالگی است. در مطالعات بر بیماران ایرانی، برای هر دو جنس اوج بروز در سنین 20 تا 30 سال می باشد. با افزایش سن میزان بروز زگیل تناسلی کاهش می یابد، لیکن در سراسر زندگی جنسی یک فرد احتمال ایجاد زگیل تناسلی در همه ی سنین وجود دارد. اگرچه عموما زگیلهای تناسلی خاصیت سرطانی شدن ندارند ولی در موارد نادری به سوی این تغییرات گرایش پیدا می کنند.
دوره پنهان (کمون) یعنی زمان لازم بین ورود ویروس به بدن تا ظهور زگیل تناسلی، بسیار متغیر بوده و بین سه و تا چند هفته و عمدتا 2 تا 3 ماه پس از تماس جنسی، و حتی تا مدت 8 ماه بعد از تماس، زگیل می تواند ایجاد میشود. لذا یک دوره نهان بین 3 هفته تا 8 ماه بین ایجاد ارتباط تا ظهور زگیل وجود دارد؛ اگرچه در حدود %40 موارد یا زگیل ایجاد نمیشود یا به قدری کوچک است که توسط بیمار احساس و یا مشاهده نمیشود.
در تحقیقات انجام یافته در کشورهای عضو اتحادیه اروپا، بین 2% (اسپانیا) و 6% (لهستان) از مردان مبتلا به زگیل تناسلی بوده اند. شوهران زنان هلندی که تغییرات سلولی غیر طبیعی در پاپ اسمیر داشته اند، 5/2 درصد دارای زگیل بوده اند و در 58 درصد از مردان همجنس باز نیز ابتلا به زگیل تناسلی-مقعدی مشاهده شده است؛ خصوصا آنهایی که با یا بدون استفاده از کاندوم دارای سکس از طریق مقعد بوده اند ) هم فاعل و هم مفعول(
اغلب عفونت های پاپیلوما فاقد هرگونه علائم بالینی و از جمله زگیل تناسلی هستند و احتماالً در 40 % موارد شخص بیمار حتی فاقد زگیل تناسلی است. لذا در بسیاری از موارد بیمار مبتلا به پاپیلوما فاقد علامت بالینی بوده و در درصد کمی از موارد به صورت زگیل تناسلی مقعدی بروز میکنند.
علت ایجاد زگیل، سرایت ویروس پاپیلوما از طریق تماس جنسی(و همچنین فعالیت جنسی دهانی در مورد زگیل های دهانی) و ندرتا از طریق اشیا است . می توان گفت به ندرت سرایت جنسی بدون نیاز به دخول و توسط خراش و مالش بین آلت های تناسلی فرد مبتلا و سالم صورت میپذیرد.
سیر بیماری زگیل
از نظر بالینی عمدتا هیچ علامتی جز خود زگیل وجود ندارد و فقط در صورت ایجاد در مقعد، میتواند در هنگام اجابت مزاج در بیمار ناراحتی ایجاد کند. همچنین در صورت ایجاد در منفذ واژن هنگام نزدیکی، ممکن است در زنان درد و ناراحتی ایجاد کند. اگرچه این زگیل ها عمدتاً خوش خیم هستند (وقتی در اثر تیپ های کم خطر ایجاد می شوند)، به دلیل ایجاد استرس و اضطراب در بیمار، سبب مراجعات مکرر به پزشک میشود.
زگیلها دارای اشکال متفاوت بوده و از یک عدد تا ده ها عدد به صورت پراکنده و یا مجتمع و از حالت قارچی شکل تا به فرم گل کلمی متغیر هستند. ممکن است زگیل فقط یک عدد باشد و یا به صورت مجتمع کنارهم باشند. این تغییرات به صورت های مختلف در زنان بر روی لب های بزرگ و کوچک آلت تناسلی، میان دوراه و مقعد و در مردان بر روی تنه آلت تناسلی و کیسه بیضه ها، میان دوراه و مقعد مشاهده می شوند. زگیل حتی میتواند در سوراخ پیش آبراه، داخل واژن، داخل دهانه ی رحم و یا داخل مقعد هم ایجاد شود. همچنین میتواند در ناحیه مثلثی بالای آلت تناسلی زن و مرد )پایین شکم و بالای آلت تناسلی- یعنی محل رستنگاه مو) نیز مشاهده شود. اندازه آن میتواند بین 1 تا 5 میلیمتر متغیر باشد ولی ممکن است با تعداد متعدد به صورت دسته جمعی ناحیه تناسلی را آلوده کنند. زگیل ها از نظر شکل، همراه با ساقه و یا بدون ساقه میتوانند باشند. رنگ آنها نیز بسیار متغیر است و گاهی موجب خونریزی میشوند
انتقال زگیل
زگیل های تناسلی بسیار عفونی و مسری هستند هرگاه فردی مبتلا به این زگیل ها باشد در 65 %موارد شریک جنسی وی به زگیل مبتلا خواهد گردید. به دلیل احتمال بالای انتقال ویروس پاپیلوما بین شرکای جنسی، حتی در غیاب زگیل تناسلی قابل مشاهده نیز این انتقال صورت می گیرد. اگر بیمار فاقد زگیل تناسلی باشد، بیمار بدون علامت محسوب می گردد. زگیل ها یا از طریق تماس مستقیم با بافت پوستی یا مخاطی یک فرد آلوده و یا از طریق اشیا و لوازم آلوده منتقل می گردند. راه های انتقال غیرجنسی زگیل تناسلی خصوصا در اشخاصی که با یکدیگر به صورت مداوم معاشرت و زندگی مشترک دارند، نیز محتمل است. در اینگونه موارد توالت فرنگی، حوله آلوده و غیره احتمالا پتانسیل انتقال را از فرد آلوده بو فرد غیرآلوده دارند. مهمترین راه انتقال ویروس پاپیلوما و ایجاد زگیل، تماس مستقیم آلت های تناسلی زن و مرد حین رابطه ی جنسی و یا به طور غیر مستقیم از طریق اشیاء آلوده به این ویروس است. همچنین رابطه ی جنسی از راه دهان و مقعد با فرد آلوده نیز از مهمترین راه های انتقال هستند. در بیشتر موارد، دخول یک شرط اصلی برای انتقال ویروس پاپیلوما است ولی مواردی که دخول انجام نشده اما مالش بین آلت های تناسلی صورت گرفته و یا دخول در دهان، نیز میتواند سبب ایجاد زگیل، البته با شیوع کمتری نسبت به دخول در مجرای تناسلی و یا مقعد شود. همچنین وجود هم زمان زگیل های دهانی و تناسلی در برخی افراد جامعه مشاهده میشود. انتقال از طریق دست آلوده در 38 درصد از زنان و 64 درصد از مردان مبتلا به زگیل تناسلی گزارش شده است.
در بسیاری از موارد علت اصلی انتقال مشخص نمی باشد، خصوصا در بیماران بدون علامت و یا در مواردی که زگیل بسیار کوچک باشد به نحوی که بیمار متوجه آن نگردد. این مسئله خصوصا در مورد زگیل های کوچک در نواحی میان دو راه بین واژن و مقعد در خانم ها و بین پوست بیضه و مقعد در آقایان میتواند اتفاق بیفتد. زگیل های میان دو راه در هر دو جنس زن و مرد و بدون وجود سابقه دخول در مقعد در برخی بیماران قابل مشاهده است.
شایع ترین تیپ ها در زگیل های تناسلی به ترتیب: تیپ 6 و تیپ 11 است. تنها حدود 10% زگیل ها توسط تیپهای 16و 18 و سایر تیپهای با ریسک بالا ایجاد می گردند. انواع دیگر تیپ های ویروس در زگیل عبارتند از تیپ های کم خطر که غیر از 6 و 11 عامل زگیلهای تناسلی و غیر تناسلی می گردند که شامل بیش از 30 عدد می باشند. (70، 44، 42، 4، 2، 1، …) لازم به ذکر است شناسایی تیپ های کم خطر غیر از 6 و 11 فاقد هرگونه ارزش تشخیصی و بالینی می باشد.
عوامل موثر بر ایجاد زگیل تناسلی مقعدی:
- سن پایین بیمار (زیر 30 سالگی)
- جنس مذکر
- سطح تحصیلات پایین
- مجرد ماندن
- ابتلا به تیپ با ریسک بالای پاپیلوما
- سن پایین هنگام اولین تجربه جنسی
- وضعیت اولین شریک جنسی (خصوصا در افرادی که شرکای جنسی متعددی دارند)
- عدم استفاده از کاندوم
- داشتن سابقه فامیلی (خانواده -اطرافیان) برای زگیل تناسلی
- وجود همزمان بیماری های آمیزشی دیگر
- مصرف داروهای ضد بارداری
- مصرف الکل
- مصرف دخانیات
- تعدد شرکای جنسی (همزمان و یا غیر همزمان)
لازم به است تعداد و موقعیت زگیل های مقعدی تناسلی و حتی عود آنها ارتباطی بسیار نزدیک و مستقیم با تعداد شرکای جنسی فرد دارد.